Yukarıdaki düzeneği hazırlamak zor gibi görünüyor ancak sırasıyla anlatılan işlemleri yapmanız, hazırlama aşamasını kolaylaştıracaktır. Öncelikle deneyimiz için gereken malzeme listemizi sıralayalım. Bu malzemeleri yanlarındaki konumlarda bulabilirsiniz:

Erlen (erlenmeyer flask) (Glassware -> Standard)

Büret (burette) (Glassware -> Measuring)

Metil sarısı (Indicators -> Solutions)

Sodyum hidroksit (Chemicals -> Alkalis)

Hidroklorik asit (Chemicals -> Acids)

Kırmızı turnusol kağıdı (litmus paper) (Indicators -> Papers)

Deneyi yapabileceğimiz bir düzenek, grafik.

İnce ayarlar…

Deney düzeneğini hazırlamanıza gerek yok, aşağıdaki resmi farklı kaydedip kullanabilirsiniz.

Ancak daha önceden Yenka’mızı açıp All Chemistry seçtikten sonra, boş bir alanda çift tıklayıp Space Appearance tıkladıktan sonra alanın genişlik ve yüksekliğini 800 piksel olarak ayarlamamız gerekiyor. Bundan sonraBackground yanındaki artı işaretine tıklayıp kaydettiğiniz arka plan resmini ekleyelim. Resmi beğenmeyebilirsiniz ancak Paint ile ancak bu kadar yapabildik . Bir malzeme çekmecesi kullanıp kimyasalları bir arada toplayabiliriz ancak yapmamıza gerek yok. İlk resimdeki gibi cam malzemeleri yerlerine koyalım ve kimyasalları çalışma alanımıza koyup aşağıdaki değişiklikleri yapalım (değişiklikleri ilgili sayılara tıklayarak yapabiliriz):

NaOH (Sodyum hidroksit) 0,025 M 50cm³

HCl (Hidroklorik asit) 0,05 M 50cm³

Şimdi büret içerisine HCl’yi ekleyelim ve  simgesine tıklayarak tüm hacmi kaplayacak şekilde büreti dolduralım. Bu işlemden sonra simülasyonumuzu durdurmamız bizim yararımıza olacak, çünkü az da olsa hacim kaybı yaşamak istemeyiz. Bunun için  simgesine basmamız gerektiğini söylemiştik.

Erlen’e tıklayıp  simgesine basalım ve içerisindeki maddeleri görelim. Eğer açılan pencerede herhangi bir şey görülmüyorsa  simgesi ile genişletebiliriz. Genişlettikten sonra aynı yerde bulunan oktan word seçelim. İçerisinde herhangi bir maddenin bulunmaması gerekir. Eğer bulunuyorsa, simülasyonu durdurup  tıklayarak içerisini boşaltalım. Sıra grafik eklemeye geldi. BunuPresentation içerisinde bulabilirsiniz. Ekleme işlemi yine aynı şekilde yapılmaktadır. Ekranda bir yere sürükledikten sonra grafiğin sol üstünde görülen alanındaki hedef simgesini tutup erlene sürükleyin. Simgenin erlen simgesine dönüştüğünü göreceksiniz. Aynı alanda Property tıklayıp pH seçin.Simulation time yazılı alanın yanındaki ok işaretine basıp Local Object Propertyseçin. Burada Property yazdığında ise Volume seçin. Birim cm³ olarak kalabilir. Şimdi grafikte birkaç işlem yapalım. Bu işlemleri yapmamız zorunlu değil ancak değer okuma açısından daha iyi olabilir. Yapacağımız işlem aşağıda hacmi ölçecek x-ekseninin asgari 50cm³ ten ve y-ekseninin 0’dan başlaması. Sonuçta erlene dökeceğimiz NaOH zaten 50cm³ olduğundan bundan önceki değerler bizim için önemli değil. Grafiğe çift tıklayalım ve X-axis seçelim. Minimum 50,Maximum 80 girelim. Geri gidip Y-axis seçip Minimum 0 ve Maximum 14girelim. Geri gidip Grid appearance tıklayıp, Show along x-axis bölümünü 5 veShow along y-axis bölümünü 7 yaparak pencereyi kapatalım. Şimdi de grafikteki düğmelerin anlamını öğrendikten sonra deneyimizi başlatalım:

Sırasıyla, x değerlerini sığdır, y değerlerini sığdır, değerleri yakınlaştır, değerleri uzaklaştır, grafiği baştan başlat.

Deneye başlıyoruz…

Yaptığımız işlemler sonunda grafiğin görüntüsünün de yukarıdaki resim ile aynı olduğundan emin olduktan sonra NaOH’ı ve metil sarısını erlene dökün. Kırmızı turnusol kağıdını erlene tutun ve mavi (baz) gösterdiğinden emin olun.

Erlen bilgisinde aşağıdaki görüntü oluşmalıdır:

Yatay ok işaretlerine bastığınızda daha detaylı bilgiler alabilirsiniz.

Erlende ise aşağıdaki görüntü oluşmalıdır:

Şimdi deneysel olarak yapacağımız işlemi matematiksel olarak özetleyelim:

Titrasyonun amacı, mol sayılarını eşitleyip ortamı nötrleştirmektir. Biz de bunu bildiğimiz için aşağıdaki işlem ile mol sayılarını nasıl eşitleyebileceğimizi bulabiliriz:

Molarite x Hacim (Litre) = Mol sayısı                  M.V=n

O zaman M₁xV₁= M₂xV₂ yapabiliriz. Yani 0,025x0,05=HCl’ninhacmi x 0,05. Buradan hacmi 25cm³ buluruz. Yani yapacağımız işlemde büretteki değer 25 olduğunda veya grafikteki hacim değeri 50+25=75 olduğunda mol sayılarının eşitlenmesi gerekir. Aynı zamanda metil sarısının renk değiştirmesi ve turnusol kağıdının bundan sonra yaptığımız eklemelerde kırmızıya dönüşmesi gerekir. Yine grafikte y-eksenindeki pH değerinin 7 olması beklenir.

Bekletme düğmesine bir kez basarak deneyimizi başlatalım. Büretin yanındaki düğmelerden kaydırılabilir olanı yukarı kaldıralım ve grafikteki hacim ile büretteki seviyeyi kontrol edelim. pH değeri azalma hızı sıkılaştığında musluğu (kaydırma düğmesini) aşağı indirerek kısalım. Değişeceğini düşündüğümüz aralıkta damla düğmesine basarak, HCl’yi damla damla erlene boşaltalım. Değer 75 olduğunda ve büretteki seviye 25 olduğunda yukarıda yazdığımız değişikliklerin gerçekleştiğini göreceksiniz. Turnusol kağıdını tekrar erlene tutarak kırmızı olduğunu görürseniz deney başarılı olmuştur. Raporunuzu teslim edebilirsiniz . Tüm değerleri hazır çalışma dosyasını indirmek için tıklayın. 

Ayrıca yukarıdaki resimde HCl bulunmakta yazısını görmüş olmalısınız. Bunun gibi yazı eklemek için, eklemek istediğiniz öğede bulunan  düğmesine tıklayın ve “enter label here” yazılı alana tıklayarak istediğiniz yazıyı yazın. En iyi dileklerimizle…

Canan Şimşek & Volkan Gezer